Nhưng hãy nên vì sức khoẻ và hạnh phúc của chính ta mà tha thứ cho chúng, mà quên chúng đi. Ông Larwrence Jones tiếp tục nói, với giọng thành thật và cảm động, ông nói để biện hộ không phải cho thân ông, mà cho chính nghĩa đang theo đuổi. "Kính lạy Chúa, xin Chúa được mong mỏi được an ủi người hơn là được người an ủi; hiểu người hơn là được người hiểu; yêu người hơn là được người yêu; vì chúng con cho tức là nhận, tha thứ tức là được tha thứ và chết tức là được sinh vào một đời sống vĩnh viễn vậy" [30].
Một lần, ở nước Anh, nhân gặp một người chăn trừu, tôi thành thật khen con chó của anh lớn và thông minh. Ta thiệt khó thắng vì chúng ngự trị ngay trong thâm tâm ta, nhưng ta phải thắng, vì thắng mới có thể SỐNG được. Đó chính là ý kiến của nhà chuyên môn.
Ai đáng trách trong đó? Mấy đứa con ư? Đã đành; nhưng người mẹ chúng còn đáng trách hơn. Trớ trêu hơn nữa là bản thông kê này lại rất dài. Nhưng cảnh ngộ của ta khác: ta sống một đời tầm thường quá.
Nếu đem tiếng gào của m ti so với tiếng kêu trời đó chỉ là tiếng kêu êm ái trong bài "Thằng cuội" của trẻ nhỏ. Miệng tôi khô, chân tôi quỵ, tim tôi đập thình thình. Đại tướng Grant còn gặp một cảnh chua cay hơn nữa.
Mới rồi đã hạn hán dữ, mà còn có thể hạn hán được nữa - làm sao con có gạo ăn mùa thu tới đây được? - hoặc nếu mất việc thì con làm sao có gạo mà ăn?". Chung quanh là đất cằn và hầm hố mà trong nhà thì xó nào cũng đầy những con gián. Từ đó ông tự vạch ra một con đường và nhất định theo đúng nó.
Tính cách nào? Bằng cách đọc cuốn Làm sao tính được may rủi của Oswald Jacoby, một nhà quyền uy về môn "bridge" và "phé", một nhà toán học về bực nhất, một nhà chuyên môn về thống kê và bảo hiểm. Năm 1932, bà sống trơ trọi trong một căn nhà có ba phòng. "Người ta chỉ bày tỏ được một cách hoàn toàn những điều cảm thấu thâm tâm".
Và nếu ta luôn luôn khổ trí về chỗ còn "hàng triệu việc phải làm mà chưa có thì giờ làm" thì chẳng những ta sẽ buồn bực mệt nhọc mà thôi đâu, ta còn có thể bị chứng mạch máu căng, đau tim hoặc vị ung nữa. Hai vợ chồng ông tưởng không sao chịu nổi cảnh từ biệt đó. Như tôi đã nói, tôi luôn để trên bàn cuốn "Quẳng gánh lo đi để được khoẻ mạnh" của bác sĩ Edward Podalsky.
Tôi chắc họ cũng chẳng bao giờ nghĩ tới sự ấy. 000 Mỹ kim và tôi nghĩ những bảo hiểm ấy thuộc về chi nhánh ở Hồng Kông, không liên quan gì tới tài sản của hãng ở Thượng Hải. Về sau, khi Franklin đã nổi danh khắp hoàn cầu, làm Đại sứ ở Pháp, ông còn nhớ rằng nỗi buồn vì mua hớ mạnh hơn nỗi vui được chiếc còi, và trước khi làm việc gì, ông cũng tự nhủ: "Coi chừng kẻo hớ như mua còi, nhé!".
Hồi ấy còn là sinh viên y khoa ở trường Montreal, chàng lo đủ thứ: lo thi ra cho đậu, đậu rồi sẽ làm gì, làm ở đâu, sao cho có đủ thân chủ, kiếm cho đủ ăn? Song thân tôi lấy sự giúp đõ kẻ khác làm vui. Khi đọc bức thư phúc đáp ấy, ông ta tức uất người.
Và, dù sao, không có sức mạnh nào, oai quyền nào đem lại được dĩ vãng trở về với bạn. Nhưng đến năm 71 tuổi thì bà nghèo khổ - không còn đồng nào hết. Mùa xuân năm 1938, tôi đến bán ở gần Versailles [7].